Drugim dworcem kolejowym, po Dworcu Warszawsko-Wiedeńskim, który zagościł w Warszawie był Dworzec Petersburski. Ten stanął na Pradze przy obecnej ulicy Wileńskiej u wlotu ulicy Zaokopowej, tu gdzie dziś wznoszą się bloki mieszkalne tuż za monumentalnym gmachem Dyrekcji Kolei Państwowych. Dworzec zbudowano w latach 1859-1862 według projektu Narcyza Zborzewskiego, absolwenta Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Dworzec Petersburski był końcową stacją linii kolejowej łączącej ówczesną stolicę Rosji, Petersburg z Warszawą.
Gmach dworcowy zbudowany został w stylu arkadowym. Posiadał przestronne, półkoliste okna. Nad wejściem głównym, które ulokowano w części centralnej budynku, znajdował się żeliwny daszek, wsparty na kolumnach a w tympanonie zainstalowano zegar. Wewnątrz ulokowano kasy, bufet i poczekalnie dla poszczególnych klas podróżnych.
Szerokotorowa linia kolejowa, nazwana Warszawsko-Petersburską, była drugą żelazną drogą w Królestwie Polskim. Ukończona została w 1862 roku. Przy jej budowie pracowali między innymi: Stanisław Kierbedź, inżynier, późniejszy konstruktor Mostu Kierbedzia oraz Stanisław Janicki, inżynier budowlany i hydrolog. Cała linia liczyła 1611 km, z czego 150 km znajdowało się na terenie Królestwa.
Początkowo z Dworca Petersburskiego odjeżdżały dziennie dwa pociągi: osobowy i towarowy a bilet do Petersburga w I klasie kosztował 21,50 rubla, w III 8,60. Nie był to mały wydatek. Dla porównania dniówka woźnicy w tamtych latach wynosiła około 3 ruble (tyle oferował swemu woźnicy Stanisław Wokulski, bohater „Lalki”).
Praski dworzec trzeba było skomunikować z resztą miasta. Już w trakcie jego budowy powstawał na Wiśle pierwszy warszawski stalowy most, który oddano w 1864 roku. Od dworca do mostu wytyczono ulicę. Ta otrzymała nazwę na cześć cara Aleksandra II Aleksandryjska (obecnie to część Al. Solidarności). Most też oficjalnie nazwano Aleksandryjskim ale z oczywistych powodów, warszawiacy woleli nazywać go Mostem Kierbedzia. Z mostu do placu Zamkowego prowadził istniejący już wcześniej Wiadukt Pancera, który trzeba było nieco przebudować. Wiadukt, noszący imię swego projektanta, Feliksa Pancera, powstał w latach 1844-1846. Początkowo ułatwiał dojazd na plac Zamkowy od mostu łyżwowego, znajdującego się u wlotu stromej ulicy Bednarskiej. Po przebudowie wiaduktu, tak przygotowaną trasą, puszczono pierwszą w Warszawie linię tramwajów konnych, która połączyła oba warszawskie dworce: Wiedeński i Petersburski. Tramwaje te kursowały trasą: Dworzec Petersburski, Zygmuntowska, pl. Zamkowy, Krakowskie Przedmieście, Królewska, Marszałkowska, Al. Jerozolimskie, Dworzec Warszawsko-Wiedeński.
Wybudowanie dworca kolejowego na Pradze i Mostu Kierbedzia oraz uruchomienie linii tramwajowej miało ogromny wpływ na rozwój tej części miasta. W sąsiedztwie Dworca Petersburskiego na terenie rozparcelowanych działek należących wcześniej do Ksawerego Konopackiego, wyrastają nowe kamienice i powstają zakłady przemysłowe, wśród których prym wiedzie ogromna Warszawska Fabryka Stali. Tak powstaje Nowa Praga. Budowana jest też cerkiew, która od 1921 roku pełni funkcję prawosławnej katedry metropolitalnej. Budowa cerkwi w pobliżu dworca miała wymowne znaczenie. Przekonywała wysiadających z pociągów przybyszów ze wschodu, że pomimo przekroczenia granicy Królestwa Polskiego, nadal są u siebie.
Bocznice kolejowe Dworca Petersburskiego. Widok z początku XX wieku. W dali na wprost ulica Aleksandryjska, po lewej cerkiew, po prawej kościół św. Floriana i św. Michała Archanioła
Dworzec Petersburski służył pasażerom do 1915 roku, kiedy to został spalony przez wycofujące się z Warszawy wojska rosyjskie.
Po odzyskaniu niepodległości ruch kolejowy odrodził się w tu na Pradze, w nieco innej lokalizacji i pod inną nazwą. Przeniesiony dworzec do budynku, postawionego na rogu ulicy Targowej i Zygmuntowskiej (przedtem Aleksandryjskiej, obecnie Al. Solidarności) nazwano Wileńskim a zniszczony gmach Dworca Petersburskiego przy ulicy Wileńskiej został rozebrany. Nowa siedziba Dworca Wileńskiego była zbudowana zaledwie w przeciągu trzech miesięcy. Był to parterowy budynek w stylu „muru pruskiego”, z głównym wejściem od Targowej. Nie przetrwał on jednak długo. Został zniszczony pod koniec 1944 lub na początku 1945 roku.
Na kolejną siedzibę Dworca Wileńskiego zaadaptowano budynki magazynowe, które znajdowały się od strony ulicy Białostockiej. I w tej prowizorycznej lokalizacji dworzec funkcjonował przez ponad 50 kolejnych lat.
Od 2002 roku Dworzec Wileński jest integralną częścią Centrum Handlowego „Wileńska” i ma charakter stacji końcowej ruchu regionalnego trasy Warszawa – Małkinia.
Zdjęcia: Wikimedia Commons i NAC
WawaManiak 