Tajemniczy “Śpiewak Kaliny” ze Starych Powązek

 

Dzisiejsza opowieść prowadzi na Stare Powązki. Pewnie nieraz odwiedzaliście ten zabytkowy, kryjący wiele pasjonujących historii, warszawski cmentarz założony w 1790 roku, na którym spoczywa około miliona osób. Pośród nich wiele bardziej lub mniej znanych osobistości. Spacerując cmentarnymi alejkami, co i rusz napotykamy wspaniałe nagrobki będące dziełami różnych artystów rzeźbiarzy i kamieniarzy. Moją uwagę od zawsze przykuwał grobowiec, na którym obok umieszczonego na wysokim kamieniu krzyża stoi postać wiejskiego, bosego młodzieńca, odzianego w chłopską koszulę. Młodzieniec ów w jednej ręce trzyma czapkę a w drugiej wianuszek uwity  z polnych kwiatków lub nieśmiertelników, który składa na leżącej u podstawy krzyża lirze. Na kamieniu wyryty napis: „Śpiewakowi Kaliny Ziomkowie”.

Ten tajemniczy nagrobek nietrudno jest odnaleźć. Wchodząc na cmentarz Bramą św. Honoraty udajemy się na wprost do pierwszej poprzecznej alejki. Po lewej stronie, prawie naprzeciwko miejsca spoczynku aktora Gustawa Holoubka, dostrzeżemy bez trudu grobowiec „Śpiewaka Kaliny”. Nagrobek został wystawiony w 1859 roku. Jest dziełem rzeźbiarza Wojciecha Święckiego. Spod jego ręki wyszedł też inny znany powązkowski nagrobek –  anioł z lirą siedzący na grobie Józefa Elsnera, kompozytora i pedagoga, nauczyciela Fryderyka Chopina, który znajduje się w tej samej alei, tylko nieco dalej w lewą stronę (stojąc tyłem do Bramy św. Honoraty). Święcki jest też autorem jeszcze jednego nagrobka na Starych Powązkach. W kwaterze 9, na tyłach kościoła św. Karola Boromeusza, na grobie „Obywatela Ziemskiego” Wacława Bourmeistera Radoszkowskiego stoi postać wiejskiej kobiety, żniwiarki z sierpem i wiązką zboża w rękach. Widać, że Wojciechowi Święckiemu tematyka wiejska była bliska.

 

 

Tyle o twórcy i jego dziełach. Pora by bliżej poznać postać „Śpiewaka Kaliny”. Jeśli dokładnie obejrzymy grobowiec i obejdziemy go dookoła, to na tylnej części kamienia znajdziemy napis: Ignacy Komorowski oraz daty urodzin i śmierci.

Spoczywa tu kompozytor, skrzypek i wiolonczelista Ignacy Marceli Komorowski, który choć zmarł młodo, to cieszył się dużą popularnością. Dziś już niestety nieco zapomniany. Muzyk urodził się w Warszawie w 1824 roku. Początkowo uczył się gry na fortepianie, potem zafascynowały go skrzypce aż w końcu przerzucił się na wiolonczelę. Komorowski też śpiewał. Był chórzystą w kościele oo. Pijarów. W 1850 roku otrzymał angaż jako wiolonczelista w Teatrze Wielkim.

Artysta komponował także muzykę, w której mocno zaznaczały się wpływy twórczości ludowej. Na pewno duże znaczenie w wyborze takiego właśnie kierunku muzycznego miała bliska znajomość Komorowskiego z innymi propagatorami sztuki ludowej. Przyjaźnił się między innymi z poetą Teofilem Lenartowiczem, malarzem Wojciechem Gersonem czy badaczem folkloru Oskarem Kolbergiem.

Zwłaszcza znajomość z Lenartowiczem zaowocowała kilkoma pieśniami o tematyce ludowej, które do tekstów tego poety skomponował Ignacy Komorowski. Wśród nich znalazła się również „Kalina”.

Pod poniższym linkiem można posłuchać „Kaliny” w wykonaniu Krystyny Szostek-Radkowej:

Rozwój dobrze zapowiadającej się muzyczno-kompozytorskiej kariery Ignacego Komorowskiego utrudniała choroba. W wieku 28 lat zdiagnozowano u niego gruźlicę. Muzyk zmagał się z chorobą przez pięć kolejnych lat. Niestety walkę przegrał. Zmarł 14 października 1857 roku. Miał 33 lata.

Pięć miesięcy później, również na gruźlicę, zmarł jego starszy brat Józef Walenty Komorowski, który był aktorem warszawskiego Teatru Rozmaitości.

Został pochowany obok Ignacego. Jego nagrobek, choć oznaczony atrybutami sztuki, bo znalazła się tam i maska teatralna i lira, nie jest już tak charakterystyczny i przykuwający uwagę jak sąsiedni grobowiec „Śpiewaka Kaliny”.

Józef Walenty był starszy od Ignacego o 6 lat. Był mężem śpiewaczki operowej i aktorki Antoniny Wirginii z domu Wittge. Małżonkowie doczekali się syna Gabrjela Józefa, który niestety zmarł w 1849 roku. Nie mogłam się dopatrzyć na nagrobku Gabrjela roku jego urodzenia. Zważywszy na fakt, że Antonina i Józef Komorowscy pobrali się w 1844 roku ich synek zmarł we wczesnym dzieciństwie.

 

Gabriel jako pierwszy z rodu Komorowskich został pochowany na Powązkach przy głównej alei wiodącej od bramy w stronę katakumb. Jego nagrobek zdobi rzeźba śpiącego dziecka z wianuszkiem uwitym z nieśmiertelników.

Wszyscy trzej: mały Gabrjel, jego tata Józef i stryj Ignacy spoczywają blisko siebie.

Moje cmentarne śledztwo początkowo skierowane było na rozszyfrowanie tajemniczego „Śpiewaka Kaliny” a jak widać zatoczyło nieco szersze kręgi. Temat odszukiwania informacji o zapomnianych postaciach, ludziach spoczywających w zabytkowych nagrobkach na Starych Powązkach pewnie jeszcze nie jeden raz tu powróci.

Advertisement