Marywil – zapomniane handlowe centrum Warszawy

marywilOkres przedświąteczny to dla wielu z nas częste wizyty w centrach handlowych a te w ostatnich latach wyrastają w Warszawie jak grzyby po deszczu. Kiedy zatem powstało takie pierwsze centrum  w Warszawie?  Odpowiedź może wielu zaskoczyć. Otóż już w XVII wieku za sprawą naszej pięknej królowej Marii Kazimiery, żony Jana III Sobieskiego, powstało w Warszawie miejsce z dobrymi warunkami do handlu i usług, magazynami towarów i mieszkaniami oraz gościńcami dla tłumnie odwiedzających miasto kupców.marywil.jpg1

To centrum handlowo-usługowe, Miasto Marii  – Marie ville w skrócie zwane Marywilem, zlokalizowane było w miejscu gdzie dziś wznosi się gmach Teatru Wielkiego Opery i Baletu i przyległy do niego parking. Marywil składał się z dwóch części: południowej od strony ulicy Trębackiej, gdzie znalazły się zielone ogrody marywilskie oraz północnej z zabudową od ulicy Senatorskiej.

Projekt Maria Kazimiera powierzyła ulubionemu przez królewską rodzinę, słynnemu architektowi doby baroku Tylmanowi z Gameren. Budowę zakończono w 1695r. Pięcioboczny gmach Marywilu miał trzy kondygnacje i był jednym z największych zespołów architektonicznych siedemnastowiecznej Warszawy. W piwnicach znajdowały się magazyny, na parterze sklepy a nad nimi mieszkania i gościńce dla kupców. Do południowego skrzydła dobudowane były dwa czterokondygnacyjne budynki stanowiące rezydencję królowej Marysieńki. W tym wielkim kompleksie handlowo-usługowym nie mogło zabraknąć rónież kaplicy. marywil2

Rok później, po śmierci Jana III Sobieskiego i wyjeździe z kraju Marii Kazimiery w 1696r Marywil stał się własnością najstarszego syna pary królewskiej Jakuba Sobieskiego. W 1729r Jakub przekazał go w dzierżawę Augustowi II Mocnemu.

Po przeprowadzonych przebudowach w Marywilu znalazła swoją siedzibę Królewska Gwardia Grandmuszkieterów. Obszerny dziedziniec był wspaniałym miejscem ich wojskowych parad. Odbywały się tu również różne dworskie uroczystości oraz przedstawienia teatralne. W tym okresie Marywil przestał być centrum handlowym a stał się centrum kulturalnym.

Marywil6

W 1738r Marywil został własnością biskupa Andrzeja Załuskiego, który właśnie tu postanowił ulokować swoją słynną bibliotekę. Była to największa w Polsce biblioteka publiczna starająca się realizować zadania biblioteki narodowej gromadząc pełny zasób narodowego piśmiennictwa. Po sześciu latach biskup Załuski  przeniósł swój księgozbiór do pałacu Potockich przy ulicy Daniłowiczowskiej (dziś „Dom pod królami” – siedziba ZAIKS-u).

dom pod kr

Za namową Antoniny Zamoyskiej  biskup Andrzej Załuski podarował Marywil na rzecz świeckiego zgromadzenia panien pochodzących ze szlachetnych lecz zubożałych domów. Pomysł założenia takiego zgromadzenia wyszedł od pani Antoniny. Szlachetnie urodzone panny, których rodzicieli nie było stać na okazały posag, więdły w samotności nie mogąc znaleźć sobie odpowiedniego małżonka. Bez posagu nawet uroda nie była w stanie pomóc.

Zgromadzenie panien zwanych kanoniczkami pozwalało uczestniczyć dziewczętom w życiu towarzyskim a zaradna pani Zamoyska niejednej z nich ufundowała posag. Znaczną cześć Marywilu nadal dzierżawiono kupcom oraz wynajmowano mieszkania co pozwalało pomnażać budżet zgromadzenia.

Ta sielankowa sytuacja zaczęła się zmieniać od 1785r, kiedy to na terenie sąsiadującego z Marywilem pałacu Pociejów, pojawili się żydowscy kupcy i zgotowali ostrą konkurencję. Na Pociejowie można było kupić dokładnie takie same produkty co na Marywilu, po znacznie niższych cenach. Kupcy marywilscy w obliczu tej konkurencji zwijali swój interes a puste po nich lokale kanoniczki wynajmowały kupcom  żydowskim. I tak stopniowo elegancki Marywil stawał się  targowiskiem z coraz lichszymi towarami..

Warto tu nadmienić, że termin „Pociejów” na trwałe zapisał się w słowniku języka polskiego i stał się synonimem tandety i kiczu. Powiedzenie „elegant z Pociejowa” było mocno obraźliwe a gdy ktoś nie bardzo dbał o porządek swojego otoczenia to miał „bałagan jak na Pociejowie”.

Ratując podupadły Marywil kanoniczek, Pociejów przeniesiono na ul. Bagno  a na Marywilu począwszy od 1816r zarządzano coroczne Walne Jarmarki. Zjeżdżali się tu kupcy z całej Europy. Niestety po pewnym czasie dobrze prosperującym kupcom zagranicznym podniesiono cło i podatki co spowodowało ich masowe wycofanie się z marywilskiego rynku. Marywil ponownie popadł w ruinę, tym razem już ostateczną. Panny kanoniczki musiały się przenieść na drugą stronę ulicy Senatorskiej a zabudowę Marywilu rozebrano. W 1833r w miejscu pierwszego  warszawskiego centrum handlowo-usługowego otwarto Teatr Wielki Opery i Baletu.marywil5

Jedyną pamiątką po pierwszy warszawskim centrum handlowym była jeszcze do 1840r nazwa placu przed Teatrem Wielkim – plac Marywilski. Potem i ona zniknęła z mapy Warszawy.

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Twitter picture

You are commenting using your Twitter account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s