Marszałkowska jakiej nie znacie

Jak podaje Wikipedia długość głównej i najbardziej rozpoznawalnej ulicy biegnącej przez Centrum Warszawy wynosi obecnie 3440m. Marszałkowska łączy plac Unii Lubelskiej z placem Bankowym i wraz z ulicą gen. Władysława Andersa stanowi ważny trakt komunikacyjny naszego miasta.

Trudno sobie wyobrazić, że jeszcze na początku XVIIIw w miejscu najbardziej ruchliwej warszawskiej ulicy była jedynie polna droga biegnąca ze Starej Warszawy do wsi Rakowiec. Ponieważ na rozstaju , w miejscu dzisiejszej krzyżówki z ulicą Królewską, znajdowała się karczma „Otwock”, trakt do Rakowca zwany był Otwockim.

Wszystko zmieniło się w 1757r, kiedy to marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński w rejonie dzisiejszego placu Jana Henryka Dąbrowskiego, założył jurydykę Bielino i tu się osiedlił. Wówczas droga Otwocka stała się główną ulicą jurydyki. Pierwszy wytyczony przez marszałka odcinek nowej, wybrukowanej w 1761r ulicy rozciągał się między dzisiejszą Królewską i Sienkiewicza. Tam też zaczęła pojawiać się pierwsza zabudowa  przyszłej Marszałkowskiej – parterowe domy.

W tym miejscu warto by poznać ciut bliżej osobę marszałka Bielińskiego. Był to człowiek niezwykle przedsiębiorczy, dobry gospodarz, dbający o rozwój miasta. Stał na czele Komisji Brukowej, która w celu poprawy warunków sanitarnych w Warszawie miała za zadanie oczyścić miasto, zbudować kryte rynsztoki, doprowadzić czystą wodę a także wybrukować ulice. Z inicjatywy Komisji w naszym mieście pojawiły się też pierwsze tablice z nazwami ulic. Wszystko to działo się w drugiej połowie XVIII w.

W 1766r, po śmierci marszałka, ulica zmieniła nazwę na Bielińską i została przedłużona do Rogatek Mokotowskich (plac Unii Lubelskiej). Po czterech latach, w roku 1770, nastąpiła ponowna zmiana nazwy. Tak na mapie Warszawy pojawiła się ulica Marszałkowska, która imię swe zawdzięcza oczywiście osobie marszałka Franciszka Bielińskiego. Ówczesna Marszałkowska była jednak nieco krótsza od obecnej. Kończyła swój bieg na skrzyżowaniu z ulicą Królewską.

W 1818 ulica na całej swojej długości posiadała bruk a pobocza zaopatrzone były w chodniki dla pieszych. W początkach XIXw przy Marszałkowskiej mieszkało prawie 2 tysiące osób. Zaczęły pojawiać się tu pierwsze piętrowe kamienice, tworząc typową miejską zabudowę. Ogromne znaczenie dla rozwoju ulicy miało w 1845r otwarcie dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej (Aleje Jerozolimskie róg Marszałkowskiej).

Tak też nasza ulica stała się jedną z głównych arterii komunikacyjnych w Stolicy, zyskując powoli wielkomiejską zabudowę. W okresie międzywojennym była już wyasfaltowana i ściśle zabudowana okazałymi, piętrowymi kamienicami z mnóstwem sklepów, restauracji i hoteli. Skrzyżowanie Marszałkowskiej z Alejami Jerozolimskimi zyskało miano najruchliwszej części miasta. Tu też w 1926r zainstalowano pierwszą w Polsce sygnalizację świetlną.

W 1935r, celem usprawnienia komunikacji w kierunku prężnie rozwijającego się Żoliborza, postanowiono przedłużyć ulicę od Królewskiej do placu Bankowego. Na przeszkodzie stanął jednak Ogród Saski i protesty ekologów. Po negocjacjach z obrońcami terenów zielonych postanowiono Ogród zaoszczędzić a nitkę jezdni poprowadzić łukiem. Do czasu wybuchu drugiej wojny zdołano przedłużyć Marszałkowską do placu Żelaznej Bramy a w 1940r przebito połączenie do placu Bankowego.

Koncepcja odbudowy powojennej nie nawiązała jednak do wcześniejszego wyglądu ulicy. Władze komunistyczne skutecznie rozprawiły się z tym symbolem „drobnomieszczaństwa i kapitalizmu”. Według nowych idei Marszałkowska miała stać się aleją dla defilad ku czci władzy ludowej. Ulicę dwukrotnie poszerzono, co wiązało się z rozbiórką wielu zachowanych budynków pierzei zachodniej. Ulica miała zostać zabudowana socrealistycznymi gmachami rządowymi i mieszkalnymi. W ostateczności zrealizowano tylko Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową z placem Konstytucji oraz plac Defilad z Pałacem Kultury i Nauki. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku stworzono tu największe wówczas warszawskie centrum handlowo-rozrywkowe – tak zwaną Ścianę Wschodnią ze słynnymi domami towarowym „Wars”, „Sawa”, „Junior” i „Sezam” i super nowoczesnym kinem „Relax”.

Jaka jest  współczesna Marszałkowska? Z pewnością długa i szeroka. Niestety jej przedwojenny wizerunek wielkomiejskiej, centralnej ulicy miasta został mocno okaleczony przez burzliwe dzieje. Jedynie fragment  Marszałkowskiej od placu Zbawiciela do placu Unii Lubelskiej zachował swą pierwotną szerokość i tylko tu znajdziemy nieliczne przedwojenne kamienice.